In de wijkgerichte aanpak van het recent gepresenteerde klimaatakkoord wordt onvoldoende rekening gehouden met de kracht maar ook de zwakte van de individuele woningeigenaar. Hierdoor zullen enerzijds kansen worden gemist en anderzijds woningeigenaren zich gaan verzetten tegen de wijkgerichte aanpak. Er is te veel focus op de reële bezwaren van de grote massa en te weinig voor de kansen voor de individuele koplopers. De wijkgerichte aanpak is gericht op een planmatige, bijna communistische benadering, terwijl we te maken hebben met individuele anarchistische particuliere woningeigenaren. In dit artikel een pleidooi voor een andere aanpak.

Waar de wijk gericht wel en niet werkt

De verwachting van het klimaatakkoord is dat uiteindelijk 50% van de woningen wordt aangesloten op een warmtenet en 50% van de woningen voorzien wordt van een individuele oplossing per woning (veelal een warmtepomp). Hoewel ik het nog niet zo’n vaart zie lopen met de warmtenetten, is dit vanuit het oogpunt van duurzaamheid, betaalbaarheid en ruimtelijke inpassing een voor de hand liggende oplossing. Zeker voor stedelijke gebieden met hoge bouwdichtheid en veel woningcorporatiebezit. Met name hier zal een wijkgerichte aanpak goed werken. De andere 50% betreft echter individuele grondgebonden woningen die voor het overgrote deel in particulier eigendom zijn. Hier gaat een wijkgerichte aanpak niet werken.

De woningeigenaar bepaald

Als je wilt dat de particuliere woningeigenaar vanuit een eigen overtuiging van het gas af gaat, dan moet je inspelen op argumenten die hem of haar aanspreekt. Dat is niet: “Wij, de gemeente, hebben uw wijk aangewezen en u moet binnen 9 jaar van het gas af”. Dan heb je alle weerstand van de anarchistische Nederlander in z’n volle omvang gemobiliseerd, hoe je de boodschap ook gaat verpakken. Niet een door bestuurders aangewezen wijk moet het tempo bepalen, maar de eigenschappen van de bewoner in de eerste plaats en de kenmerken van de woning in de tweede plaats. Pas daarna komen de kenmerken van de wijk en de bijbehorende infrastructuur.

Focus op early adopters

In plaats van te focussen op een wijk met bepaalde kenmerken, zou de focus moeten liggen op de woningeigenaren die de overtuiging van het ‘van gas los gaan’ delen en hierin tijd en geld in willen investeren. Eigenaren die toch al op het punt staan om hun woning stevig aan te pakken en het ‘van gas los’ gelijk mee willen nemen of hun woning er op willen voorbereiden. De energietransitie is een innovatieve beweging. Oftewel: richt je op de early adopters en first movers. Je hebt geen wijken met alleen maar innovators die hier voor open staan, wel individuen die verspreid leven door de wijk/stad.

Uitgevoerd onderzoek toont aan dat er vele early adopters zijn. Deze groep is enorm gedreven, staat open om nieuwe technieken toe te passen en deelt uit overtuiging hun ervaring met anderen. Het inzetten van de energie van deze mensen biedt een enorme potentie aan ambassadeurs voor het ‘van gas los gaan’. Niets is zo krachtig als een woningeigenaar die een andere woningeigenaar overtuigt van de mogelijkheden.

Woningeigenaren zijn niet kortzichtig

Woningeigenaren zijn niet dom of kortzichtig. Ze zien duurzaamheid in groeiende mate als relevant en de toekomstige stijgende kosten van aardgas en weten dat een woning zonder gas veiliger is. Alleen het moment en de wijze waarop ze van het gas af gaan, willen ze zelf bepalen. Creëer als overheid de randvoorwaarden dat ze hier vol overtuiging voor kiezen. Zorg dat kennis gedeeld wordt, stimuleer innovaties en zorg voor financiële ondersteuning voor de early adopters en bouw dit geleidelijk af.

Geld en techniek niet belemmerende factoren

Is het zo makkelijk? Nee, niet nu en niet voor iedereen. Technieken moeten voor een breder toepassingsgebied ontwikkeld worden en de kosten zijn nog niet voor iedereen betaalbaar. Dat neemt niet weg dat je nu al aan de slag kunt waar het kan en van hieruit verder kunt bouwen. Het wordt dan geen wijk voor wijk benadering, maar huis voor huis. Geen wijk voor wijk aanpak, maar het in gang zetten van kettingreacties. De overheid moet de kettingreactie in werking zetten, maar de schakels van de ketting zijn individuele woningeigenaren. Vanuit onze eigen ervaringen bij voorbeeldprojecten zijn wij er van overtuigd dat voor 2050 alle particuliere woningeigenaren van het gas af zijn en dat geld noch techniek belemmerende factoren zijn. Echter, zoals eerder genoemd, het vraagt voor deze doelgroep wel een andere benadering dan de huidige wijkgerichte aanpak uit het klimaatakkoord.

Maak het beweging van de burger

Start op gemeentelijk niveau met het vormen van de “coallition of the willing” zowel wat woningeigenaren betreft als aanbieders uit de (lokale) markt. Start met demonstratieprojecten van de early adopters, zorg voor ondersteuning en deel ervaringen. Regisseer, financier en stimuleer als gemeente deze eerste projecten, maar zorg ook dat je een gestage terugtrekkende beweging maakt. Start met het creëren van ambassadeurschap en maak het een beweging van de burger.