Nog maar 100 miljoen ton CO2 uitstoten

Maar hoe zit dit eigenlijk met gebouwen, wat is hun CO2-budget? DGBC en NIBE hebben dit onderzocht. In een gezamenlijk onderzoek berekenden ze dat de Nederlandse bouw nog 100 miljoen ton CO2 mag uitstoten tot 2050 om onder de 1,5 graad temperatuurstijging te blijven. Dit is voor de totale bouwsector. Dit budget is vervolgens voor zowel nieuwbouwprojecten als renovatieprojecten vertaald naar bepaalde grenswaarde in CO2-equivalent per m2 BVO. CO2-equivalent is een maat om aan te geven hoeveel iets bijdraagt aan de opwarming van de aarde.

Warmtetransitie houdt nog geen rekening met CO2-budgetten

Bij Merosch ben ik regelmatig bezig met projecten binnen de warmtetransitie: het verduurzamen en aardgasvrij maken van de bestaande woningbouw. Een belangrijke eerste stap daarvan is isoleren.

In de warmtetransitieprojecten wordt ook gekeken naar bijbehorende CO2-uitstoot, wat harstikke goed is. Maar er wordt, naar mijn weten, nog geen rekening gehouden met CO2-budgetten. Een bepaalde hoeveelheid CO2-uitstoot zegt op zichzelf niet zoveel. Pas wanneer we dit koppelen aan een bepaald budget gaat het getal leven. Dan pas krijgen we een gevoel of het qua klimaatverandering genoeg is, of het voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs. Als je meer inzicht hebt in de consequenties van de CO2-uitstoot krijgt het überhaupt nut om hiermee te rekenen.

Het lijkt mij interessant om hier met een klein rekenvoorbeeld meer inzicht in te krijgen. Over hoeveel CO2_eq-uitstoot spreken we bijvoorbeeld als we gaan isoleren met biobased materialen in plaats van traditionele materialen? En hoe verhoudt zich dit tot de maximale grenswaarde zoals berekend door Nibe en DGBC?

Rekenvoorbeeld CO2-impact biobased materialen i.p.v. traditionele materialen

Allereerst even de aannames die ik doe:

1. Ik kijk alleen naar eengezinswoningen (dus niet naar appartementen, utiliteitsbouw).
2. Woningen die na 1995 gebouwd zijn, zijn goed genoeg geïsoleerd voor het toepassen van laag temperatuur verwarming. De noodzaak tot isolatie geldt vooral voor de woningen met een bouwjaar voor 1995.
3. Ik neem aan dat een eengezinswoning een gemiddelde oppervlakte heeft van 120 m2. (1)
4. Ik kijk hier alleen naar de isolatie van het dak en de vloer. Dit, omdat gevelisolatie sterk afhankelijk is van type woning: een rijtjeswoning heeft minder geveloppervlak om te isoleren dan een vrijstaande woning. In werkelijkheid zal de hoeveelheid benodigde isolatie dus hoger uitkomen.
5. Ik neem aan dat het dakoppervlakte van een woning ongeveer gelijk is aan 60% van het gebruiksoppervlak en het vloeroppervlakte ongeveer 50% van het gebruiksoppervlak bedraagt.

Steenwol vs. houtvezels

In 2021 zijn er volgens CBS ongeveer 5 miljoen eengezinswoningen. Hiervan is 4 miljoen gebouwd voor 1995. Ik ga twee type isolatiemateriaal met elkaar vergelijken: het toepassen van steenwol en het toepassen van houtvezels. Via de LCA in de MPG is bekend wat het bijbehorend CO2-equivalent van de isolatiematerialen is (2). Daarnaast is ook bekend hoeveel materiaal er nodig is om een RC-waarde van 4,5 te realiseren.

In 2030 is de grensstreefwaarde van CO2-uitstoot (CO2-budget) bij renovatie van een eengezinswoning van 120 m2 volgens de berekening van NIBE en DGBC 7560 kg. In 2050 is dit nog maar 2760 kg CO2-eq. In bovenstaande figuur is te zien dat wanneer je bij de renovatie de vloeren en daken isoleert met traditioneel steenwol je al 13% van het CO2-budget hebt verbruikt. En dan moet je nog een warmtepomp en PV-panelen installeren en eventuele radiatoren vervangen. Zou je dit in 2050 doen, dan heb je al 36% verbruikt. Isoleer je de woning met houtvezel, dan zit je respectievelijk op 5% en 15%.”

En hoe verhoudt de benodigde CO2-eq uitstoot zich tot die 100 miljoen ton die we als bouwsector nog mogen uitstoten voor 2050?

Als we alle eengezinswoningen die gerenoveerd dienen te worden isoleren met steenwol, hebben we al 4% van ons totaal CO2-eq budget besteed. En dan heb ik nu alleen nog maar gerekend met eengezinswoningen, terwijl we ook appartementen en utiliteitsbouw moeten renoveren/verduurzamen. Omdat er bij de renovatie/verduurzaming van de meeste panden in Nederland aanzienlijke ingrepen nodig zijn met bijbehorende CO2-uitstoot, is 4% van het budget voor isolatie dus relatief hoog. Zeker als we ook van dit budget alle nieuwbouwplannen moeten realiseren; er moeten in de komende jaren heel veel huizen gebouwd worden.

Natuurlijk is dit een ‘achterkant van een sigarendoosje’- berekening, die niet met alle aspecten rekening houdt. Zo is er nu alleen gekeken naar materiaalgebonden CO2 en niet naar energiegebonden CO2. Wil je een volledig plaatje, moet je ook naar dit laatste kijken. Toch geeft het voldoende inzicht in het belang van het toepassen van duurzame materialen met de laagste CO2-eq uitstoot.

Meer inzicht in impact keuzes

Door zo te rekenen met CO2-budgetten krijg je meer inzicht in de impact van je keuzes. We komen nu op een moment dat we daadwerkelijk harde keuzes moeten durven te maken. Dan is het essentieel om een houvast te hebben, zoals CO2-equivalent budgetten, waarmee we weten dat dit bijdraagt aan het streven om de opwarming beperkt te houden.

Ik pleit dus voor het concreet maken van een CO2-budget voor niet alleen nieuwbouw, maar ook in de warmtetransitie. Laat CO2-uitstoot in relatie tot het CO2-budget van de gebouwde omgeving onderdeel worden in de besluitvorming en beleid in transitievisie warmtes die over 4 jaar herijkt moeten worden, in wijkuitvoeringsplannen (WUP) die nu gemaakt worden, verduurzaming van gemeentelijk vastgoed en bijvoorbeeld in gemeentebeleid. Zo zorgen we ervoor dat we ook in de warmtetransitie de juiste keuzes maken en we de klimaatdoelstellingen van Parijs echt halen met elkaar.

Vraagt u zich af hoe dit met nieuwbouw zit?

Mijn collega Nordin heeft hier ook een interessant opiniestuk over geschreven, waaruit blijkt dat je deze maximale grenswaarde van het CO2-budget bij nieuwbouw alleen haalt als je biobased gaat bouwen.

(1) Bron CBS gemiddelde woonoppervlakte
(2) Dit is dus zonder CO2-opslag. Dit mist momenteel nog in het rekenprotocol/grenswaarde van NIBE. Wanneer CO2-opslag wel meegenomen wordt, zal biobased nog positiever uitkomen.